Leefbaarheid heeft met veel zaken te maken. Hierbij valt denken aan wonen, inrichting openbare ruimte, veiligheid, sport en economie. Sommige zaken zijn objectief te meten, maar het ook om subjectieve zaken (beleving). Die beleving verschilt per wijk, bevolkingsgroep of zelfs individu.
In het kader van het Grote Steden Beleid (GSB) wordt € 471 miljoen besteed (2005 tot 2009). Veel van dit geld wordt besteed aan renovatie, sloop en nieuwbouw evenals aan sociale programma’s. Daarnaast is gemeente een paar jaar geleden begonnen met het Wijkgericht werken, dat thema’s rondom leefbaarheid op wijkniveau behandelt. Door de veelzijdigheid van thema’s zijn er diverse partijen bij betrokken zoals politie, corporaties en Divers. De gemeente zou de vanuit haar functie (als grootste financier) de regie moeten voeren, maar onduidelijk is met welke richtlijnen of doelstellingen ze dat moet doen. Er is weinig aandacht voor de economische peiler, terwijl die wel kan bijdragen tot verbetering van de leefbaarheid. Daarom zou er een betere afstemming moeten komen tussen de drie peilers.

De rekenkamer heeft een groot aantal documenten en raadsvoorstellen onderzocht en uiteindelijk 3 wijken nader bekeken. Het gaat om Deuteren, Orthen Links en Barten Noord. Het gaat in alle 3 gevallen om aandachtswijken met meerdere problemen. De rekenkamer heeft gesproken met betrokken en gekeken hoe beleid in de praktijk is besproken en uitgevoerd. Ook is gekeken wat de resultaten zijn van die uitvoer. De gemeenteraad heeft in geen van buurten een integraal inhoudelijk kader vastgesteld. Wel zijn er voor onderdelen van het beleid en doelstellingen kaders gesteld. Alle drie wijken vallen onder het GSB en de gemeente geeft daar uitvoer aan door fysieke aanpak in de vorm van aanpassing van de woningvoorraad en aanpak van sociale achterstand. Doel is om de GSB aandacht af te bouwen. De gemeenteraad beschikt wel over de beschreven methodieken en beschrijvingen van de wijken. Er is echter wel een onduidelijkheid tussen doelstellingen en problemen. Zo worden werkloosheid, vroegtijdig schoolverlaten en inkomenssituatie wel als problemen genoemd, maar niet genoemd in de doelstellingen van de wijkaanpak. Er is geen samenhang tussen de probleemstellingen en de wijze waarop naar een oplossing wordt gewerkt, waardoor de kans bestaat dat men in het beleid de weg kwijt raakt.

In de drie onderzochte buurten is wel duidelijk welke problemen er zijn, maar het is niet duidelijk met welke financiële middelen de fysieke en sociale maatregelen gepaard gaan. De fysieke aanpak bestaat vaak uit sloop en nieuwbouw met als doel de leefbaarheid te verbeteren, maar onduidelijk is of dit ook lukt. Bovendien is het traject van de fysieke aanpak lang, wat tot een ongewenste situatie kan leiden (zoals in Orthen Links). De reden is dat niet alle fysieke ingrepen tegelijk kunnen worden uitgevoerd, omdat dit planmatig bijna onmogelijk is. Hierdoor kan een verbetering van de sociale structuur in een buurt in het gedrang komen, ondanks de veelheid aan initiatieven en betrokkenheid van de bewoners. Dit komt omdat er te weinig samenhang is van de fysieke aanpak met de sociale en economische aanpak van buurten. Er zijn wel genoeg documenten die monitoren hoe situaties zijn, maar aan samenhang ontbreekt het. Dat wil niet zeggen dat het gevoerde beleid op onderdelen slecht is. De rekenkamer adviseert dan ook dat gemeenteraad een systematisch overzicht krijgt, zodat sturing beter kan. Ook is onvoldoende duidelijk wat de effectiviteit van gevoerd beleid is, wat niet wil zeggen dat het niet effectief is. Zo is het gevoel dat het koppelproject (waar bijvoorbeeld politie en Divers samen kleinschalige sociale problemen oplossen) goed werkt, maar de werkelijke effectiviteit is niet bekend.

De rekenkamer geeft ook aan dat er meer flexibiliteit moet komen, zeker als het gaat kleinschalige probleem oplossingen. Hierdoor komen bewonersinitiatieven, die vaak weinig kosten, in het gedrang.

Het college heeft aangegeven dat er geen sprake is van een leefbaarheidbeleid, maar dat leefbaarheid de resultante is van het (diverse) beleid dat wordt gevoerd. Leefbaarheid beschouwt het college als de wijze waarop buurtbewoners hun omgeving ervaren. Dat hierin grote verschillen zitten is ook duidelijk en daarom het college gekozen voor wijkgericht werken. Het college geeft toe dat toe nu toe de effectiviteit tot nu toe onduidelijk is, maar wil dit meer gaan verankeren in het (financieel) jaarverslag.

De gemeenteraad heeft kennisgenomen van het rapport en kan zich er in vinden. Het voorgestelde debat over dit onderwerp vinden de meeste fracties op dit moment niet nodig, maar in een later stadium is dit wel een optie.